2 december 2020

Het is alweer ruim een jaar geleden dat ik startte als restoffenverwerker. Langzamerhand ben ik, met ook nog een klein groente- en fruithoekje in onze tuin, in een heel andere economie beland dan toen ik nog werkte als wetenschapsjournalist, eentje met een minder duidelijke of in ieder geval andere relatie tussen producten, het geld dat ze kostten, en de waarde die ik eraan toeken.

De blauwe laptophoes, de rode stoffen portemonnee, de zachte groene brillenkoker en het gepatchworkte telefoonhoesje die ik nu dagelijks in gebruik heb (de laatste drie van stofstaallapjes) hebben me samen nauwelijks vijf euro gekost. Maar soms lijk ik er wel verliefd op, zo graag pak ik ze telkens weer uit mijn (duurzaam omkeerbare) tas. Is het vanwege de zachtheid van stof en/of de vrolijke en mooie kleurcombinaties? Of omdat ik er zoveel tijd, en misschien ook gedachten in heb gestoken? Of is het (ook) omdat ik het idee heb dat deze accessoires meerdere goede doelen dienen, zoals hergebruik, een leuke tijdbesteding en besparing (ik hoef er dan geen meer te kopen).

Ik was altijd gewend om onze kersenhouten tafel te dekken met alleen papieren servetjes. Maar vorige week had ik bedacht om, ter ere van gasten, van een oud gordijn met brede, zachtgeel/oranje strepen, servetjes te maken bij een restlap met smalle geel, blauw, rode streepjes. En op die manier de tafel aan te kleden. Een damasten tafelkleed heb ik nog nooit gehad, maar ik denk dat op dat moment een damasten tafelkleed met bijpassende servetten niet meer voorpret had opgeleverd.

Oplappen van kussens

Het is nog sterker. Onze twee, nu ruim tien jaar oude, handgeweven kussens uit India bleken weer flink wat gaten te hebben. En nu kon ik ze echt niet meer onzichtbaar herstellen, zoals ik eerder wel deed. Het enige waartoe ik nog kon besluiten, behalve ze gooien in een textielbak voor industriële verwerking, was ze letterlijk op te lappen, door er kleurige staallapjes bij te zoeken, die er mooi op te borduren, en het borduurwerk tegelijkertijd nog wat uit te breiden zodat de aandacht minder naar de verbleekte stukjes zouden gaan. Door hier een begin mee te maken (ze zijn nog niet af), ontdekte ik dat ik ze zo eigenlijk nog leuker kon maken, of tenminste even leuk, waardoor ze niet alleen langer mee kunnen, maar ook nog veranderen in andere kussens.

Dat van die kussens is beslist geen nieuwe gedachte. Het is gewoon ‘upcyclen’, een woord dat ik zelf zo’n drie jaar geleden ergens voor het eerst las: iets wat je op het eerste gezicht zou weggooien, bijvoorbeeld omdat het niet meer lijkt op het nieuw gekochte, repareer je niet: je verandert het in iets mooiers, of in iets wat beter past bij je inrichting of je garderobe dan het gerepareerde, mogelijk gedateerde product zou doen.

Design voorbeelden

Inmiddels wordt dit concept van upcycling alweer verfijnd, blijkens dit recent geschreven overzichtsverhaal ‘Nothing new, everyting new’ uit het online trendwatching blad Stylink. Dit blad (zie ook de webinar erin) komt met design voorbeelden waarbij het niet meer gaat om iets geheel nieuws te creëren, maar om uit te gaan van wat er is (‘Repurpose’, ofwel: from creator to curator). Daarbij past ook zoveel mogelijk gebruik maken van natuurlijke materialen (‘Rewild’); dat wat er is sterker maken (‘Reinforce’); en het verkennende, creatieve leerproces centraal stellen in plaats van het resultaat (‘Revive’, letterlijk vertaald: opnieuw leven).

Resultaten

Misschien ben ik vorig jaar juni ook daarom wel gestopt als wetenschapsjournalist: na 25 jaar schrijven over nieuwe ideeën en technieken voor een schoner milieu en een efficiëntere economie, is het fijn iets anders te gaan doen, zelf aan de slag te gaan met wat er is (in mijn geval: aan reststoffen in huis en omgeving). En en passant het leerproces, ik verzin hier even een vijfde verfijning, creatief op te schalen (‘Upscale’). Middels deze blogsite met, dat dan toch weer wel, resultaten.

Traditionele patchwork- en borduurtechnieken

Dat upcyclen van alle tijden is, getuige de vele overgeleverde traditionele quilt-, patchwork en borduurtechnieken in allerlei culturen om kleding, tassen en bijvoorbeeld dekens op te knappen en te maken (zie ook Schoonheid bereiken met gerafelde staallapjes).

In een tweede overzichtsverhaal komt Stylink met klassieke Japanse technieken van upcyclen. Sashiko is een borduurtechniek die me op dit moment erg aanspreekt, omdat ik nu oude spijkerbroeken verwerk. Het is namelijk een traditionele borduurtechniek om met indigo geverfde stoffen aan originele kledingstukken vast te zetten, om ze zo te verstevigen. De maker gebruikt contrasterende katoenen garens en voert geometrische patronen uit met simpele, voor ieder makkelijk uit te voeren steken, en je hoeft niet continu vakjes te tellen.